غدیر خم نام ناحیه ای میان مکه و مدینه است که پیامبر
پس از خود اعلام » ولی « اسلام در حجةالوداع، علی را
کرد. ۸۱ ذی الحجه، سال روز این واقعه میان شیعیان به
شهرت دارد. » غدیر خم « عید
» دهه ولایت مبارک «
معاونت پژوهش
مدرسه علمیه الزهرا )سلام الله علیها( آباده طشک
شهریورماه ۸931
آياتي كه در روز عيد غدير به آن مناسبت نازل شد؟
وقتی پیامبر در روز پنجشنبه، هجدهم ماه ذیحجه به
غدیر خم رسیدند، جبرئیل بر حضرتش نازل شد و
آیه 76 سوره مائده را در مورد نصب امیرالمومنین
علی)ع(خواند:
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ «
رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لََ يَهْدِي الْقَوْمَ
الْكَافِرِينَ …؛ ای پامبر! آنچه از سوی پروردگارت بر
تو نازل شده ابلاغ کن، اگر انجام ندادی، رسالت او
را ابلاغ نکردی و خداوند تو را از مردمان حفظ
» خواهد کرد
جالب است بدانید مرحوم علامه امینی در جلد اول
نام سی نفر از دانشمندان اهل سنت » الغدیر « کتاب
را آورده است که گفته اند: این آیه در روز غدیرخم
در مورد علی بن ابیطالب نازل شده، نشانی کتاب ها
حتی شماره صفحه کتابی که از آن نقل شده در کتاب
الغدیر نوشته شده است.
دومین آیه، آیه سوم از سوره مبارکه مائده است. پس
از سخنان پیامبر هنوز مردم متفرق نشده بودند که
جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد:
الْيَوْمَ اكْمَلْتُ لَكُمْ دينَكُمْ وَاتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْ مَتى وَرَضيتُ لَكُم اُلَْسْلامَ «
دين ا ؛ امروز دین شما را کامل ساخته و نعمتم را بر
شما تمام کردم و به این که دین شما دین اسلام باشد،
». راضی شدم.در این مورد نیز توجه کنید
جالب تر از همه این است که وقتی سخنان پیامبر
یا بنا به » جابر بن نضر « تمام شد، مردی به نام
حضور پیامبر » حارث بن نعمان « گفته برخی به نام
آمده عرض کرد: یا محمد! به ما دستور دادی، به
یگانگی خداوند و پیامبری تو شهادت دهیم و از ما خواستی
نماز و روزه، حج و زکات انجام دهیم، همه را پذیرفتیم.
ولی به این مقدار بسنده نکردی و امروز، پسر عمویت
را بر ما گماردی و او را به همه ما ترجیح دادی و » علی «
آیا آنچه گفتی از .» من کنت مولاه فعلی مولاه « : فرمودی
سوی خداوند بود یا خواست خودت؟ رسول خدا فرمودند:
سوگند به آن خدایی که جز او معبودی نیست، آنچه گفتم
به دستور خداوند بوده است. آن مرد با ناراحتی پشت به
رسول خدا نموده و رفت تا بر شترش سوار شود ولی در
بین راه با خدا چنین مناجات کرد: بار خدایا اگر آنچه
)محمد( می گوید حق است، فرمان بده از آسمان بر ما
سنگ ببارد یا عذابی دردناک به سوی ما روانه ساز، این
جمله را گفت، هنوز به شترش نرسیده بود که ناگاه سنگی
از آسمان فرود آمد و سر او را نشانه گرفت، از مغز سر وارد
بدنش شد و از پایین بیرون آمد و او را در جا کشت و به
دنبال آن این آیات از سوره معارج نازل شد. : « سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِع «1» لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ الله «
) معارج، ص 101 (» ذی المعارج ) سائلی از خداوند بزرگ
طلب عذاب کرد، عذابی که بلافاصله واقع شد و هیچ قدرتی آن عذاب را از کافران نمی تواند دفع کند.)الغدیر،ج 1،ص
)912) مرحوم علامه امینی نام 10 نفر از دانشمندان اهل سنت را
با نام کتاب و شماره صفحه ذکر می کند که تمامی آن ها
و بعد از گفتار آن » غدیرخم « گفته اند: این آیات در روز
مرد نازل شده است.
حجت ،» برگی زرین از فضائل امیرالمومنین «: منبع
الاسلام و المسلمین علی تهرانی است
چرا واقعه غدیر در اجتماع بزرگ مسلمانان یعنی ایام حج
واقع نشد؟ آیا اگر در آن ایام واقع می شد بهتر نبود؟
پیامبر اکرم )ص( مسئله مهم خلافت و جانشینی امیر
مؤمنان علی )ع( را به دفعات و به مناسبت های مختلف به
مردم گوشزد کرده بود، و بیان آن در اجتماع مسلمانان در
غدیر خم، به منظور تأکید مجدد و اتمام حجت بوده است.
اعلام این مسئله مهم بعد از اتمام مراسم حج در آن
روز خاص و در مکان خاص، علاوه بر آن که به دستور
اکید پروردگار بوده، حکمت های نیز داشته است؛
از جمله:
۸( با توجه به حساسيت مسئله ولَيت و جانشينی و
احتمال مخالفت بعضی از افراد، اعلام نشدن آن در
ايام حج شايد به منظور حفظ آرامش حاجيان در
انجام صحيح اعمال و پيشگيری از حرمت شکنی
مسجدالحرام ، منا و عرفات بوده است.
2( با توجه به حساسيت مسئله ولَيت و
جانشينی و احتمال مخالفت بعضی از افراد،
اعلام نشدن آن در ايام حج شايد به منظور
حفظ آرامش حاجيان در انجام صحيح اعمال و
پيشگيری از حرمت شکنی مسجدالحرام و منا و
عرفات بوده است .
3( بالَ بودن ميزان تأثير و نفوذ کلام در موقعيت
وداع و خداحافظی مراد و مريد
4(یک واژه و چندین معنا: در زبان عربی واژه هایي
داریم كه داراي متعددی می باشند، مانند همین
که در صیغه و شکل های بیش از » ولی « ماده ی
022 مرتبه در قرآن ذکر شده است. استعمال از این
برای انتخاب یکی از معانی متعدد آن، باید قرینه ای
در کلام پیدا کرد که متناسب با آن معنا باشد، و این
قرینه هم می تواند سیاق و محتوای خود آیه و یا آیات
دارای » ولی « قبل و بعد باشد، در این مثال ها معانی
متعددی است که از جمله آنها می توان به موارد ذیل
اشاره کرد
روایات بسیاری در منابع اهل تشیع و اهل تسنن
وارد شده که پیامبر اکرم )ص( مسئله مهم خلافت و
جانشینی امیر مؤمنان علی ( ع( امامان بعد از او را
مکرّر و به مناسبت های مختلف به مردم گوشزد
کرده اند؛ از جمله فرمودند: وصی و جانشین بعد از
من علی بن ابی طالب)ع( است و بعد از او دو
فرزندم حسن و حسین )ع( که نُه امام دیگر از
صلب حسین )ع(، پی هم می آیند.البته این روایت
افزون بر روایاتی است که در جریان حدیث یوم
الدار، حدیث منزلت، حدیث غدیر خم و حدیث
مشهور ثقلین بیان شده و یا احادیثی که فرموده، پس
از من دوازده تن خلیفه خواهند آمد که به وسیله آنان
دین عزیز می شود . و بیان مجدد آن در غدیر خم،
تنها تأکید بر اهمیت موضوع و به منظور اتمام
«. حجت نهایی با مردم بود تفسیر پیام قرآن،زیر نظر
آیت الله مکارم شیرازی،ج 9،ص 766 .